చాణక్య నీతి సూత్రాలు రెండవ అధ్యాయం chanukhya neethi sutralu part2

చాణక్య నీతి సూత్రాలు

రెండవ అధ్యాయం

 1 . అర్థ మూలం సర్వం కార్యమ్ ; యదల్ప ప్రయత్నాత్ కార్యం 

భవతి . 
అ . ఏ పనులు జరగాలన్నా మూలం ధనం . ఎందుచేతనంటే ధనం ఉన్న 
వాడు స్వల్పప్రయత్నంతోనే కార్యం సాధిస్తాడు . 

2 . ఉపాయపూర్వం కార్యం న దుష్కరం స్యాత్ . 
అ . ఉపాయంతో చేసే పనిలో శ్రమ ఉండదు . 

3 . ఆనుపాయపూర్వం కృతమపి వినశ్యతి . 
అ . ఉపాయం లేకుండా చేసిన వని జరిగినా కూడా చెడిపోతుంది . 

4 . కార్యార్ధినాముపాయ ఏవ సహాయ ! . 
అ . పనులు తల పెట్టినవారికి నిజమైన సహాయం ఉపాయమే . 

5 . కార్యం పురుషకారేణ లక్ష్యం సంపద్యతే . 
ఆ . పురుష ప్రయత్నం సరిగా చేస్తే కార్యస్వరూపం స్పష్టంగా కనబడుతుంది . అప్పుడు దాన్ని సాధించవచ్చు . 

6 . పురుషకారమనువర్తతే దైవమ్ . 
ఆ . దైవం పురుష ప్రయత్నాన్ని అనుసరించి ఉంటుంది . అనగా పురుష ప్రయత్నం చేస్తే దైవం కూడా దానంతట అదే తోడ్పడుతుంది . 

7 . దైవం వినాతి ప్రయత్నం కరోతి తద్విఫలమ్ . 
అ . దైవం పూర్తిగా ప్రతికూలంగా ఉన్నప్పుడు ఎంత ప్రయత్నం చేసినా 
అది వ్యర్ధమే అవుతుంది . 

8 . అసమాహితస్య కార్యం న విద్యతే . 
అ . బుద్ధి నిలకడ లేనివానికి పనులేమిటి ? 

9 . పూర్వం నిశ్చిత్య పశ్చాత్కార్యమార భేత . 
ఆ . ఏది ఎలా చెయ్యాలో ముందు నిశ్చయించుకొని తరవాత ఆ పని . 
ప్రారంభించాలి . 

10 . కార్యాన్త రే దీర్ఘసూత్రతా న కర్తవ్యా . 
అ . పని ప్రారంభించిన తరవాత మధ్యలో తెగ తెంపులు లేని ఆలోచనలు 
చెయ్యకూడదు . 

11 . న చలచిత్త స్య కార్యా వాప్తి : . 
ఆ . చపలచిత్తుడు ఏ పనీ చేయలేడు . 

12 . హస్త గతావమాననాత్ కార్యవ్యతిక్రమో భవతి . 
అ . చేతిలో ఉన్న దాన్ని చిన్న చూపు చూస్తే పని చెడుతుంది . 

18 . దోషవర్జితాని కార్యాణి దుర్లభాని . 
ఆ . దోషాలు లేని కార్యాలంటూ ఉండవు . 

14 . దురనుబన్దం కార్యం నార భేత . 
ఆ . చెడుగా పరిణమించే పని ప్రారంభించ కూడదు . 

15 . కాలవిత్ కార్యం సాధయేత్ . 
అ . సమయాసమయాలు తెలిసినవాడు కార్యం సాధించగలుగుతాడు . 

16 . కాలాతిక్రమాత్ కాల ఏవ ఫలం పిబతి . 
అ . సమయం దాట బెడితే కాలమే ఫలాన్ని మింగేస్తుంది . 

17 . క్షణం ప్రతి ' కాలవి క్షేపం న కుర్యాత్ సర్వకార్యేషు . 
అ . ఏ పనివిషయంలోనూ కూడా ఒక క్షణమైనా ఆలస్యం చెయ్యకూడదు . 

18 . దేశకాలవిభాగౌ జ్ఞాత్వా కార్యమార బేత . 

' ఆ . ఏ దేశంలో ఏ కాలంలో ఏమి చెయ్యాలో తెలుసుకొని పని ప్రారంభించాలి . 
19 . దైవహీనం కార్యం సుసాధ్యమపి దుస్సాధ్యం భవతి . 
ఆ . సులభంగా జరగవలసిన పనికూడా దైవం ప్రతికూలంగా ఉంటే 
కష్టపడి సాధించవలసి ఉంటుంది . 

20 . నీతిజ్ఞో . దేశకాలౌ పరీ క్షేత . 
ఆ . నీతి తెలిసినవాడు దేశాన్నీ , కాలాన్ని జాగ్రత్తగా పరీక్షించుకోవాలి . 

21 . పరీక్ష్యకారిణి శ్రీశ్చిరం తిష్ఠతి . 
ఆ . ఏ పనైనా పరీక్షించి చేసే వాడి దగ్గర లక్ష్మి చాలా కాలం ఉంటుంది . 

22 . సర్వాశ్చ సంపదః సర్వోపాయేన పరిగృహ్ణియాత్ . . 
ఆ . అన్ని ఉపాయాలూ ' ప్రయోగించి అన్ని సంపదలూ సమకూర్చు 
కోవాలి . 

28 . భాగ్యవన్త మప్యపరీక్ష కారణం శ్రీ : పరిత్యజతి . 
అ . పరీక్షించకుండా పనులు చేసేవాడు ఎంత అదృష్టవంతుడైనా వాణ్ణి 
లక్ష్మి విడిచి వేస్తుంది . 

24 . జ్ఞాత్వా అనుమానై శ్చ పరీక్షా కర్త వ్యా . 
అ . విషయం బాగా తెలుసుకొని ఊహించుకొని పరీక్ష చెయ్యాలి . 

25 . యో యస్మిన్ కర్మణి కుశలస్తం తస్మిన్నేవ యోజయేత్ . 
అ . ఎవడికి ఏ పనిలో నేర్పు ఉందో వాణ్ణి ఆ పనిలోనే నియమించాలి .

26 . దుఃసాధమపి సుసాధం కరోత్యు పాయజ్ఞ ! . 
అ . ఉపాయం తెలిసిన వాడు కష్టమైన పనికూడ సులువుగా చేసేస్తాడు . 

27 . అజ్ఞానినా కృతమపి నబహుమన్తవ్యమ్ ; యాదృచ్చికత్వాత్ . 
అ . తెలివితక్కువవాడు ఏ పనైనా సాధించినా వాణ్ణి మెచ్చుకోకూడదు . 
ఎందుచేతనంటే ఆతడా పని యాదృచ్ఛికంగా చేయగలిగాడు

28 . కృమయో2పి హి కదాచిద్రూపాన్తరాణి కుర్వన్తి . 
అ . పురుగులు కూడా కట్టి దొలిచి కొన్ని ఆకారాలు తయారుచేస్తాయి 
కదా . 

29 . సిద్ద స్యైవ కార్యస్య ప్రకాశనం కర్త వ్యమ్ . 
ఆ . పని జరిగిన తరువాతనే బైట చెప్పాలి . 

30 . జ్ఞానవతామపి దైవమానుషదోషాత్ కార్యాణి దుష్యన్తి . 
ఆ . ఎంత తెలివైనవాళ్ళ పనులైనా దైవదోషం వేత , మానవదోషంచేత 
చెడిపోతూంటాయి . 

31 . దైవం దోషం శాన్తి కర్మణా వినివారయేత్ . 
ఆ . దైవదోషాన్ని శాంతికర్మలు చేసి నివారించుకోవాలి . 

32 . మానుషీం కార్యవిపత్తిం కౌశలేన వినివారయేత్ . 
ఆ . మనుష్యులవల్ల కలిగే కార్యవిఘాతాన్ని నేర్పుతో తప్పించుకోవాలి . 

33 . కార్యవిపత్తౌ దోషాన్ వర్ణయన్తి బాలిశాః , 
ఆ . పనులు చెడిపోతే మందబుద్ధులు తమ ప్రయత్న లోపం అని చెప్పకుండా ఏవేవో దోషాలు వర్ణించి చెపుతారు . 

34 . కార్యార్ధినా దాక్షిణ్యం న కర్తవ్యమ్ . 
అ . పని కావలసినవాడు అనవసరంగా మొహమాట పడకూడదు . 

35 . క్షీరార్దీ వత్స  మాతురూధః  ప్రతిహన్తి . 
ఆ . పాలు కోరే లేగదూడ తల్లి పొడుగు పొడుస్తుంది . 

36 . అప్రయత్నాత్ కార్య విపత్తి ర్భవేత్ . 
అ . సరిగా ప్రయత్నం చేయకపోతే కార్యం చెడిపోతుంది . 

37 . న దైవమాత్ర ప్రమాణానాం కార్యసిద్ధిః . 
ఆ . అంతకీ దైవమే ఉన్నదనుకొనేవాళ్ళ పనులు జరగవు . 

38 . కార్యబాహ్యో న పోషయత్యాశ్రితాన్ . 

అ . ఏ పనులూ చేయలేనివాడు పోషించతగిన వాళ్ళని పోషించజాలడు 

39 . యః కార్యం న పశ్యతి సోఽన్దః

ఆ . కార్యాన్ని గుర్తించనివాడే గ్రుడ్డివాడు . 

40 . ప్రత్యక్ష పరోక్షానుమానై : కార్యం పరీక్షేత . 

అ . ప్రత్యక్షంగా చూచి , పరోక్షంగా ఇతరులవల్ల విని , తాను ఊహించుకొని కార్యాన్ని పరీక్షించాలి . 

41 . అపరీక్ష్యకారిణం శ్రీః పరిత్యజతి . 

అ . పరీక్షించకుండా పనులు చేసేవాణ్ణి లక్ష్మి త్యజిస్తుంది . 

42 . పరీక్ష్య తార్యా విపత్తిః . 

ఆ . ఆపద వచ్చినప్పుడు బాగా పరీక్షించి దాన్ని దాటాలి . 

48 . స్వశక్తిం జ్ఞాత్వా కార్యమారభేత . 

ఆ . తనకి ఎంత శక్తి ఉందో తెలిసికొని ప్రారంభించాలి . 

44 . స్వజనం తర్పయిత్వా యః శేషభోజీ సోఽమృతభోజీ . 

అ . తనవాళ్ళ కందరికీ తృప్తి కలిగించి మిగిలినది భుజించేవాడు అమృత 

భోజి ( అమృతం తినేవాడు ) . 

45 . సమ్యగనుష్టానాదాయముఖాని వర్దన్తే 

అ . పనులు సక్రమంగా నిర్వహించడంవల్ల రాబడికి దారులు పెరుగుతాయి . 

46 . నాస్తిభీరోః  కార్యచిన్తొ . 

ఆ . పిరికివాడు ఏ కార్యాన్ని గూర్చి ఆలోచించజాలడు . 

47 . స్వామినః శీలం జ్ఞాత్వా కార్యార్థి కార్యం సాధయేత్ . 

ఆ . పని కావలసినవాడు ప్రభువు స్వభావం ఎలాంటిదో తెలిసికొని తన పని సాధించుకోవాలి

 .

48 . దేనోః శీలజ్ఞో. హి క్షీరం భుజ్క్తే . 
ఆ . ఆవు స్వభావం తెలిసినవాడే దాని పాలు త్రాగగలుగుతాడు కదా . 

49 . క్షుద్రే గుహ్యప్రకాశనమాత్మవాన్ న కుర్యాత్ . 
ఆ . తెలివైనవాడు నీచబుద్ధికి రహస్య విషయాలు చెప్పకూడదు .

50 . ఆశ్రితై రప్యవమన్యతే మృదుస్వభావః . 
అ . మెత్తటివాణ్ణి ఆశ్రితులు కూడా అవమానిస్తారు . 

51 . తీక్షదణ్డః సర్వేషాము ద్వేజనీయో భవతి . 
అ . తీక్షణంగా శిక్షించేవాణ్ణి అందరూ ఏవగించుకొంటారు . 

52 . యథార్హ దణ్డకారీ స్యాత్ . 
అ . తగువిధంగానే శిక్ష విధించాలి . 

58 . అల్పసారం శ్రుతవన్తమపి న బహుమన్యతే లోక . . 
అ . ఎంత చదువుకొన్న వాడై నా శక్తి లేని వాణ్ణి లోకం గౌరవించదు . 

54 . అతిభారః పురుషమవసాదయతి . 
అ . ఎక్కువ బరువు ( కార్యభారం ) మనిషిని క్రుంగదీసివేస్తుంది . 

55 . యః సంసది పరదోషం శంసతి స స్వదోషబహుత్వ మేవ ప్రఖ్యాపయతి 
 అ . సభలో (పదిమందిలో ) ఇతరుల దోషాలను గూర్చి చెప్పేవాడు తనలో 
ఉన్న ఎన్నో దోషాలను చాటి చెప్పుకున్న వాడవుతాడు . 

56 . ఆత్మానమేవ నాశయత్యనాత్మవతాం కోపః. 
అ . తనను తాను అదుపులో ఉంచుకొన లేనివాని కోపం తననే నశింప చేస్తుంది . 

57 . నా స్త్యప్రాప్తం సత్యవతామ్ . 
ఆ . సత్యమే పలి కేవాళ్ళకి లభ్యం కానిదంటూ ఉండదు . 

58 . న కేవలేన సాహ సేన కార్యసిద్ధిర్భవతి . 
అ , సాహసం చేత మాత్రమే పనులు జరగవు . 

59 . వ్యసనార్తో విస్మరత్యవశ్యకర్తవ్యాన్ . 

అ . వ్యసనాలలో చిక్కుకొన్న వారు తప్పకుండా చేయవలసిన పనులు 

మరిచిపోతారు . 

60 . నాస్త్యన న్తరాయః కాలవి క్షే పే . 

అ . కాలవిక్షేపం ( Post Ponducat ) చేస్తూ పోతే ( తరవాత చేద్దాంలే 

అని అనుకుంటూ పోతే ) పనికి విఘ్నాలు కలగకపోవడం ఉండదు . 

61 . ఆసంశయవినాశాత్ సంశయవినాశః శ్రేయాన్ . 

ఆ . నిస్సంశయమైన వినాశం కంటె సంశయవినాశం మేలు . ఏమీ 

చేయకుండా కూర్చుంటే వినాశం తప్పదనే పరిస్థితికంటే ప్రతి 

క్రియ చేస్తే వివాశం తప్పుతుందేమో అన్న సందిగ్ధస్థితి మంచిది . 

62 . కేవలం ధనాని నిక్షేప్తుః  న స్వార్థం , దానం న , న ధర్మ ! . 

ఆ . కేవలం ధనాన్ని కూడ బెట్టేవానికి దానివల్ల తన కేమీ ప్రయోజనం 

లేదు , దానమూ లేదు , ధర్మమూ లేదు . శ్రమ మాత్రం మిగులుతుంది . 

68 . నార్యా ఆగతోఽ ర్థ . తద్విపరీత మనర్థ భావం భజతే . 

ఆ . తద్వారా వచ్చిన అర్థం ( ధనం ) దానికి విపరీతంగా ' అనర్థం ' 

( అపకార హేతువు ) అవుతుంది . 

64 . యో ధర్మార్థో న వ్యర్థయతి స కామః . . తద్విపరీతోఽనర్త సేవీ . 

ధర్మార్థాలకి లోపం కలిగించనిదే కామం . వాటికి లోపం కలిగించే విధంగా కామాన్ని సేవించేవాడు అనర్ధాన్నే సేవిస్తున్నట్లు . 

65 .ఋజుస్వభావపరో జనో దుర్లభః

కపటం లేని స్వభావంలో ఆసక్తి గల ( కపటం లేని ) మనిషి దొరకడం కష్టం .

66 . అవమానేనాగతమైశ్వర్యమవమన్యత ఏవ సాదుః
ఆ . సత్పురుషుడు అవమానపూర్వకంగా వచ్చిన ఐశ్వర్యాన్ని అవమానిస్తాడు దానిని . స్వీకరించడు . 

67 . బహూనపి గుణాన్ ఏకదోషో గ్రసతి . 
ఆ . ఒక్క దోషం గుణాలనన్నింటినీ మింగేస్తుంది . 

68 . మహాత్మనా పరేణ సాహసం న కర్తవ్యమ్ . 
మహాత్ముడైన శత్రువు విషయంలో సాహసకృత్యానికి ( యుద్ధాదులకి ) 
దిగకూడదు . 

69 . కదాచిదపి చారిత్రం న లజ్జయేత్ . 
అ . మంచి నడవడికను ఏనాడూ విడువకూడదు . 

70 . క్షుధార్తో న తృణం చరతి సింహః
అ . ఆకలితో బాధపడుతూన్నా సింహం గడ్డి మేయదు . 

71 . ప్రాణాదపి ప్రత్యయో రక్షితవ్యః
ఆ . ప్రాణాలకంటె కూడా ఎక్కువగా జనవిశ్వాసాన్ని రక్షించుకోవాలి . 

72 . పిశునో నేతా పుత్రదారైరపి త్యజ్యతే . 
ఆ . చాడీలు చెప్పే నాయకుణ్ణి భార్యాపుత్రాదులు కూడా విడిచివేస్తారు . 


ద్వితీయాధ్యాయం సమాప్తం . 



All copyrights reserved 2012 digital media act