కుమార శతకం రెండవ భాగం Kumara satakam part two

కుమార శతకం రెండవ భాగం

41. నరవరుడు నమ్మి తను నౌ

     కరిలో నుంచునెడ వాని కార్యములందున్

     సరిగా మెలంగ నేర్చిన

     పురుషుడు లోకమునఁ గీర్తిఁ బొందుఁ గుమారా!

ఓ కుమారా! యజమాని నిన్ను నమ్మి ఒక పనిని అప్పగించినపుడు, ఆ పనులను శ్రద్ధతో చక్కగా చేయుము. అట్లు చేసినచో నీకు లోకమునందు మిక్కిలి కీర్తి సిద్ధించును.

42. ధరణి నాయకు రాణియు

     గురు రాణియు నన్న రాణి కులకాంతను గ

     న్న రమణి దనుగన్నదియును

     ధరనేవురు తల్లులనుచుఁ దలుపు కుమారా!

ఓ కుమారా! భూమియందు ప్రతి ఒక్కరికినీ అయిదుగురు తల్లులుందురు. కన్నతల్లి, యజమాని భార్య,గురుపత్ని, అన్నభార్య(వదిన) భార్య తల్లి (అత్త). ఈ ఐదుగురు గూడా తల్లులనియే భావింపుము.

43. ఆచార్యున కెదిరింపకు

     బ్రోచిన దొర నిందసేయఁ బోకుము కార్యా

     లోచనము లొందఁ జేయకు

     మాచారము విడవఁ బోకుమయ్య ! కుమారా!

ఓ కుమారా! గురువును ధిక్కరించకు, నిన్ను పోషించు యజమానిని నిందింపరాదు. చెయుపనియందు శ్రద్ధ వహింపుము. పెద్దలు నడచిన పద్ధతిని విడువరాదు.

44. నగం గూడదు పరసతిఁ గని

     తన మాతృ సమనమెన్నదగు; నెవ్వరితోన్ఁ

     బగ గూడ, దొరల నిందిం

     పగఁగూడదు, గనుము వృద్ధ పధము కుమారా!

ఓ కుమారా! ఇతరుల భార్యలను చూసి నవ్వరాదు. వారిని కన్నతల్లితో సమానముగా జూడవలయును. ఎవ్వరితోను విరోధము పెట్టుకొనరాదు. ఇతరులను దూషింపరాదు. పెద్దలు ఈ పద్ధతినే అనుసరించిరని తెలియుము.

45. చేయకుము కాని కార్యము

     పాయకుము మఱిన్ శుభం బవని భోజనమున్

     జేయకుము రిపు గృహంబున 

     గూయకు మొరుమనసు నొచ్చుకూత కుమారా!

ఓ కుమారా! చేయకూడని చెడ్డపనులను చేయకుము. శుభకార్యములను విడువరాదు. శతృ గృహములయందు భోజనము చేయరాదు. ఇతరులమనస్సులను బాధించు మాటలు మాట్లడరాదు.

ఓ కుమారా!సిరి సంపదలకు నిలయమైన లక్ష్మీదేవి మనసును ఆకర్షించినవాడును, ఐశ్వర్య భోగభాగ్యములను దయతో ఇచ్చు స్వభావము కలవాడును, నాభియందు పద్మము కలవాడును, అయిన విష్ణుమూర్తి, సంపదలనిచ్చే శ్రీ హరిని ప్రార్ధించుచున్నాను.

46. పిన్నల పెద్దల యెడఁ గడు

     మన్ననచే మలగు సుజన మార్గంబుల నీ

     వెన్నికొని తిరుగుచుండిన

     నన్ని యెడల నెన్న బడదువన్న కుమారా!

ఓ కుమారా! పిన్నపెద్దల పట్ల కడు గౌరవముతో మెలగుము. నీవు మంచిపద్ధతుల యెన్నుకొని ప్రవర్తించినట్లయితే అన్నింటా నీకు శుభమే కలిగి మంచి పేరు ప్రఖ్యాతులను బడయగలవు.

47. బూటకపు వర్తనము గని

     జూటరి వీడనుచుఁ దప్పఁ జూతురుగా! యా

     బాటను విడి సత్యము మది 

     బాటించి నటించు వాడె నరుడు కుమారా!

ఓ కుమారా! అసత్యమైన బూటకపు నడవడికను మానుకొనుము. దానివలన నీవు అబద్ధములాడువాడని నిన్ను తప్పుగా చూస్తారు. ఆ చెడుమార్గమును వీడి సత్యమును బాటించి మనిషిగా మసలుకొనుము. నీవు సత్యమార్గమున ప్రయాణించినచో నిన్ను లోకులు సత్యవర్తనుడని పొగడుతారు.

48. లోకులు తనుఁ గొనియాడ వి

     వేకి యదియు నిందగాక విననొల్లడు సు

     శ్లోకుల చరితం బిట్టిది

     చేకొనవలె నట్టి నడక చిన్ని కుమారా!

ఓ కుమారా! పండితులు పొగడ్తలకు పొంగిపోరు. ప్రజలు నిందించినపుడెట్లు మనము విననట్లుందుమో పొగడునప్పుడు తెలివికలవాడు పొగడ్తలను వినరు. ఇదియే సుజ్జనుల పద్ధతి. దీనిని గ్రహించి నీవు కూడా మంచి నడత అలవరచుకొనుము.

49. వగవకు గడచిన దానికి

     పొగడకు దుర్మతుల నెపుడు; పొసగని పనికై

     యొగి దీనత నొందకుమీ

     తగ దైవగతిం బొసంగు ధరను కుమారా!

ఓ కుమారా! జరిగిపోయినదానికి విచారించకు. దుర్మార్గులను ఎప్పుడునూ పొగడ రాదు. చేయలేని పనికి చింతింపరాదు. ఈ భూమియందు పనులన్నియు భగవంతుని నిర్ణయము ప్రకారమే జరుగునని తెలుసుకొనుము. తగని పనులను చేయకుము.

50. బరులెవ్వరేని దనతో 

   బరిభాషించినను మేలు పలుక వలయు నా

   దరము గల చోటఁ గీడు

   న్గరము నొనర్పంగరాదు గదర కుమారా!

ఓ కుమారా! ఇతరులతో మాట్లాడునపుడు మంచినే పలుకవలయును. నిన్నాదరించిన వారికి కీడు తలపెట్టకు. ఈ సన్మార్గములను తెలుసుకుని నడుచుకొనుము.

51. సిరి చేర్చు బంధువుల నా

    సిరియే శుభముల నొసంగు చెలువుల గూర్చున్

    సిరియే గుణవంతుండని

    ధరలొ బొగడించునంచు దలపు కుమారా!

ఓ కుమారా! ’ధనం మూలమిధం జగత్ ’ అన్నారు పెద్దలు. మనిషికి ధనమే ముఖ్యమైనది. సంపదలు కలిగినపుడు బంధువులు తమంత తామే వచ్చి చేరుదురు. శుభములన్నియు సిరితో బాటే వచ్చును. స్నేహితులు మనదగ్గర డబ్బున్నంతవరకూ మనచుట్టూ తిరుగుతారు. ధనమువలన సుగుణములతోను, కీర్తి ప్రఖ్యాతులతోను చూడబడతాము. కావున ధనము సంపాదించుట నేర్చుకొనుము.

52. తనదు కులాంగన యాలో 

    చనమున మంత్రియును భుక్తి సమయంబున దా

    జననియు రతిలో రంభా

    వనజేక్షణ యయినఁ బుణ్యవశము కుమారా! 

ఓ కుమారా! లోకమందు పురుషునకు అనుకూలవతియైన భార్య కావలయును. ఆలోచించు సమయమునందు మంత్రివలెను, భోజన సమయమునందు తల్లివలెను, రతి సమయమునందు రంభవలెను,సేవలు చేయు భార్య పొందుట మిక్కిలి అదృష్టమనబడును. అట్టి భార్య లభించడం పూర్వజన్మ ఫలము.

53. అల దేవగృహము కడప యి

    రుల గోవాటముల యందు ద్రోవలలో ర

    చ్చల కొట్టములను నొప్పదు

    మల మూత్ర విసర్జనంబు మహిని కుమారా!

ఓ కుమారా! దేవాలయముల వద్దను, గడపముందటను, గోశాలయందును, రహదారులయందును, నలుగురు కూర్చుండు స్థలముల వద్దను, పశువులు కొట్టములందును, మలమూత్రములను విసర్జించుట ఈ భూమిపై తగదని తెలుసుకొమ్ము.

54. పాపపు బని మది దలపకు 

    చేపట్టిన వారి విడువ జేయకు కీడున్

    లోపల దలపకు, క్రూరుల

    ప్రాపును మది నమ్మబోకు, రహిని కుమారా!

ఓ కుమారా! మనస్సునందు పాపపు పనులను తలంపకు. భార్యపుత్రులను విడిచిపెట్టరాదు. కాపాడుదునన్న వారిని వదలివేయకుము. మనసునందెవ్వరికి కీడు తలంపవద్దు. దుర్మార్గులను మనస్సునందెక్కువగా నమ్మవలదు. ఈ పద్ధతులను తెలుసుకొని మెలగుము.

55. జగడంబులాడు చోటను

    మగువలు వసియించుచోట మదగజము దరిన్

    బగతుండు తిరుగుచోటన్

    మగుడి చనగవలయుఁ జలము మాని కుమారా!

ఓ కుమారా! పొట్లాటలు జరుగు ప్రదేశమందును, స్త్రీలు నివసించు ప్రదేశములందును, మదించిన ఏనుగులున్న స్థానమందును, శత్రువు దిరుగు ప్రదేశములందునూ, నిలువరాదు. అటువంటి ప్రదేశములలో నివసించరాదు. శీఘ్రమే వదలిపోవలెను.

56. తిరుగకు దుర్మార్గులతో

    నరుగకు గహనాంతర స్థలాదుల కొంటన్

    జరుగకు శత్రుల మోల

    న్మరువకు మేల్ హితులయెడల మదిని కుమారా!

ఓ కుమారా! దుర్మార్గులతో కలసి తిరుగకు. ఒంటరిగా కీకారణ్య ప్రాంతములకు పోరాదు. ఎప్పుడూ శత్రువుల పక్షము వహింపకు. నీ మంచిని కోరువారినెపుడూ మరువకు. వారికి మంచిని కలుగజేయుము.

57. తరలాక్షుల యెడనెన్నడు

    బర్హాసాలాపములను పచరింపకుమీ

    బరికించి నిరీక్షించిన 

    నురు దోషంబనుచు దలపుచుండు కుమారా!

ఓ కుమారా! స్త్రీల పట్ల పరిహాసములెన్నడునూ చేయకు. వారిని పరిశీలనగా చూచుట, వారికొరకు నిరీక్షించుటా మిక్కిలి దోషములని ఎరుంగుము.

58. కాయమున నాటు శరములు

    పాయంబున దీయవచ్చు బహునిష్ఠురతన్

    గూయ మదినాటు మాటలు

    పాయవుగా యెపుడు నెగడు పరచు కుమారా!

ఓ కుమారా! శరీరమునకు నాటిన బాణమును ఉపాయముతో తీయవచ్చు. కాని మనసున నాటిన మాటలు మానసిక వ్యధను కలుగజేయును. అటువంటి కఠిన మాటలను వెనక్కు తీసుకొనుట కష్టం. అవి మనస్సును బాధించును.

59. పెనుకోపము గర్వము ను

    బ్బును జపలము దురభిమానము నిర్వ్యాపారం

    బునుఁ జొరవు నునికియును న

    ల్పుని గుణము లటంచు దెలివిబొందు కుమారా!

ఓ కుమారా! మిక్కిలి కోపము, గర్వము, మానసిక చాంచల్యము, పొంగిపోవుట, గర్వపడుట, పనిలేకుండుట, చురుకుదనములేకుండుట, మొదలగునవి అల్పుని గుణములని తెలుసుకొనుము. ఈ గుణములను నీ దరి జేరనీయకుము.

60. విత్తము గూర్చిన మనుజుం

    డుత్తమ దానంబు భోగమొందని యెడ భూ 

    భృత్త స్కర శిఖి గతము వి

    వృత్తికంబగును నట్టి పదవి కుమారా!

ఓ కుమారా! మనిషి ధనమును ఎక్కువగా కూడ బెట్టవలెను. అట్లు ఐశ్వర్యవంతుడైనవాడు దానము జేయుచు, భోగములను అనుభవింపవలెను. తాను దినక , తనవారికి పెట్టక కూడబెట్టిన ధనము చివరకు రాజులపాలో, దొంగలపాలో, అగ్నిపాలో కాక తప్పదు. అటువంటి స్థితిని బొందకుము.

61. జారులతో  జోరులతో

    గ్రూరులతో నెపుడు పొత్తు గోరక మది స

    త్ఫూరుష పదాంబు జాతా

    ధారుడవై బ్రతుకు కీర్తి తనరు కుమారా!

ఓ కుమారా! విటులతోనూ, దొంగలతోనూ, క్రూరులతోనూ కలసి స్నేహము చేయకుము. నిత్యము సజ్జనుల పాదపద్మములను మనసునందు నిలుపుకొని మనుగడ సాగించుము.

62. జ్ఞానుల చరితము వీనుల

    నానుచు సత్పురుష గోష్టి ననఘంబనుచున్

    బూనుము : ధర్మపధంబును

    దా నెరిగినయంత మరువదగదు కుమారా!

ఓ కుమారా! జ్ఞానుల చరిత్రలను వినుటయును, సజ్జనుల సభలలో పాల్గొనుట వలననూ, పాపములు నశించునని తెలియుము. కావున నీ శక్తి సామర్ధ్యములున్నంతవరకూ ధర్మమును వీడక ఈ భూమియందు నడచుకొనుము.

63. తన పంక్తి యందు బాంధవ

    జనము లొక విధంబుగా మెసమ్గుచు నుండం

    గను దా సద్రసముల మెస

    గిన విషభోజన సమంబు క్షితిని కుమారా!

ఓ కుమారా! తన పంక్తియందు కూర్చున్న బంధువులొక విధంబున తినుచుండగా తాను మధుర పదార్థములను, షడ్రసోపేతముగా భుజించుట కూడదు. తనట్లు వేరు విధమున భుజించినచో అది విషముతో సమానమగునని తెలియుము.

64. పరజనులు కట్టి విడిచిన 

    వర చేలములైన గట్ట వలదు వలువలన్

    నెరి మాయు మడాత మార్చుచు

    ధరియించుటా యొప్పదండ్రు ధరను కుమారా!

ఓ కుమారా! ఇతరులు కట్టి విడిచిన వస్త్రములెంత విలువగలవియైననూ, ధరింపరాదు. అట్లే ఎంత విలువగలిగిన వస్త్రములనైననూ నలిగిన మడతలు కనబడునట్లు కట్టరాదు. అట్లు చేయుట ఈ భూమియందు కూడని పని.

65. లోకమున సర్వజనులకు

    నా కాలుడు ప్రాణహారియై యుండగ శో 

    భాకృత కార్యముల వడిం

    బ్రాకటాముగ జేయకుండరాదు కుమారా!

ఓ కుమారా! లోకమునందు సర్వజనులకు హరించు యముడున్నాడని తెలుసుకొని చేయదగిన శుభకార్యముల నన్నింటిని ప్రసిద్ధముగా శీఘ్రముగా వెంటనే చేయుము. ఆలస్యము చేసినచొ పనియగుట కష్టము. అనగా ప్రాణం పోకడ వాన రాకడ ఎవరికీ తెలియనట్లే ఈ గాలిబుడగవంటి జీవితం ఎంత కాలం ఉంటుందో ఎవరికీ తెలియదు కావున దీపముండగానే యింటిని చక్కబెట్టుకొనుమన్నట్లు మహిలో మనం జీవించియున్నపుడే మంచి పనులు చేయుమని అర్ధం.

66. ప్రజ్ఞావంతుని చెతను

    ప్రజ్ఞాహీనునకు గడమ వాటిల్లు నిలన్

    బ్రాజ్ఞత గల్గి నటించిన 

    దత్‍జ్ఞు న్నుతియింతురదియు ధనము కుమారా!

ఓ కుమారా! ఈ భూమియందు తెలివైన‍ వారి వలన తెలివి లేనివారికి కష్టములు కలుగును తెలివిగలిగి నటించిన వాని జీవితమును జూసి జనులెల్లరునూ పొగడుదురు. అదియే మానవునికి ధనము.

67. గృహ దాహకునిం బరదా

    రహరుం బంధుహిత కార్య రహితుని దుష్టో

    త్సాహపరుని జంపి నరపతి

    యిహ పరముల యందు కీర్తి నెసగు కుమారా!

ఓ కుమారా! ఇండ్లను తగులబెట్టువానిని, ఇతరుల భార్యలను హరించువారిని, బంధువులు, హితులు మొదలగు వారి పనులను చేయక చెడగొట్టువానిని, చెడుపనులను చేయుట యందుత్సాహము కలవారిని రాజు సంహరించి ఇహపరలోక కీర్తిని పొందుతాడు.

68. జనియించుట పొలియుటకే

    పెను సుఖమొందుటది కష్ట విధినొందుటకే

    విను హెచ్చుట తగ్గుటకే

    యని మనమున నమ్మవలయునయ్య కుమారా!

ఓ కుమారా! మానవులు పుట్టుట గిట్టుట కొరకే ! మిక్కిలి సుఖములనుభవించుట కష్టములు పొందుటకొరకే. పెరుగుట విరుగుట కొరకేయని భావింపుము. పెద్దలు చెప్పిన ఈ సూక్తిని మరువకుము.

69. కులభామల విడువకు వెలి

    పొలతుల వీక్షించి మోహమును బొరలకుమీ

    ఖలు డందు రెట్టివారలు

    గులహీనుడు పుట్టెననుట కొఱలు కుమారా!

ఓ కుమారా! ఎన్నడునూ నీ భార్యను విడువకుము. పరస్త్రీల వ్యామోహములో పడకుము. అట్లు చేసినచో నిన్ను దుష్టుడందురు. కులహీనుడు జన్మించెననుమాట నీ పట్ల యదార్ధమై నిలిచి యుండును.

70. పాపంబులందు నెక్కుడు

    పాపము సుమీ! ధరిత్రిపై క్రోధగుణం

    బే పారు, లోభమును, విని

    యే పురుషుల బెడద గూడ దిలను కుమారా!

ఓ కుమారా! ఎక్కువైన కోపము, లోభము అనే గుణములు పాపములన్నింటిలోనూ మిక్కిలి పాపములు. అందుచే ఎవరికీ బాధ కలుగకుండునట్లు మసలుకొనుము.

71. ధర నొక్క బుద్ధిహీనున్

    దిరముగ రోటనిడి దంచేనేనియు,  బెలుచం

    దురు, యగును గాని యతనికి

    సరసత్వము గలుగదండ్రు సతము కుమారా!

ఓ కుమార! బుద్ధిలేనివానిని రోటిలో దంచిననూ బుద్ధిరాదు. వాని బుద్ధిహీనత ఎక్కువ అగును. చతురత మాత్రం వానికి ఎన్నిటికి కలుగదు.

72. పుడమిని దుష్టత గల యా

    తడు లంచంబులు బట్ట దలుచుచు మిడియౌ

    నడవడి విడి యందరి వెం

    బడి ద్రిప్పికొనుచును గీడు వరుప కుమారా!  

ఈ కుమారా! ఈ ఇలలో చెడ్డబుద్ధిగలవారు, గర్వముతో లంచములను పుచ్చుకొనదలంతురు. తమతో అవసరం కల్గిన మనుష్యులకు, కష్టములను కలిగించు స్వభావముతో తమవెంట పలుమార్లు త్రిప్పించుకొందురు.

73. సదమల మతితోఁ బెద్దల

    మదికింపుగ మెలగు, నింద మానుము పరులన్

    మృదు మార్గములను వదలకు 

    విదితంబుగ దాన: గీర్తి వెలయుఁ గుమారా!

ఓ కుమారా! పెద్దలు సంతోషించునట్ల్లు నిర్మలమైన మనస్సుతో మెలగుము. ఇతరులను నిందించుట మానవలెను. మంచిపద్ధతులను విడిచిపెట్టకు. ఈ విధముగ నడుచుకొన్నచో మంచిపేరు వచ్చును.

74. పుట్టినది మొదలు పర సతి

    బట్టగఁ జూచుటయు నింద పద్ధతి యను చు

    న్నట్టి పురుషుండు పుడమిం

    బుట్టిన జనతతుఅలఁ  గీర్తిబొందుఁ గుమారా!

ఓ కుమారా! పుట్టినప్పటినుండి ఇతరుల భార్యలను చెరపట్టవలెనని చూచుటవలన నిందల పాలగును. అనుభవమును మనస్సునందుంచుకొని మెలగవలెను. అట్టివాడు ప్రజలచేత గీర్తింపబడును.

75. ధరణిని పరోపకారా

    చరణ వ్రతనిష్ట నెపుడు సలుపుము నీకా

    తెర గుపవాసాది వ్రత 

    వరకర్మము కంటె మేలు వచ్చు కుమారా!

ఓ కుమారా! ఈ భూమి, యందెల్లప్పుడును ఇతరులకు సహాయము చేయుచుండుము. నియమ, నిష్టలతో వ్రతములకు చేయుము. వ్రతములు చేయుట వలన వచ్చు ఫలము కన్ననూ, ఇతరులకు మేలు చేయుటవలన కలుగు ఫలితమే గొప్పదని తెలుసుకొనుము.

76. విను లోకంబున ధర్మం

    బనగఁ గులాచారమట్ల నరసి నడువఁ దా

    గను మాయుః కీర్తుల నిహ

    మునఁ బరమునఁ బొందు సౌఖ్యములను గుమారా!

ఓ కుమారా! లోకమందు కులాచారమును తెలుసుకొని మసలుటయే ధర్మమనబడును. దీనివలన కీర్తిప్రతిష్టలు, ఆయుష్యు, ఇహపరసౌఖ్యములు కలుగును. ఈ విషయమును గమనించి నడుచుకొనుము.

77. సరి వారి లోన నేర్పున

    దిరిగెడి వారలకు గాక తెరువాటులలో 

    సరయుచు మెలగెడి వారికి

    పరు వేటికి గీడె యనుభవంబు కుమారా!

ఓ కుమారా! నీ తోటివారలతో మెలగునపుడు మంచి తెలివితేటలతో మెలగవలెను. సజ్జనుల సాంగత్యము చేయుము. అట్లుగాక దుష్టుల, దొంగల స్నేహము చేయువారికి గౌరవముండదు. చివరకు ఆపదయే సంప్రాప్తించును.

78. మనుజుడు సభ్యుడు దానై

    కనియున్న యదార్థమెల్ల కానిన యట్లా

    మనుజుండు పలుకకున్నను

    ఘనమగు పాతకము నాడు గనును కుమారా!

ఓ కుమారా! ఉచితానుచితములు తెలుసుకొని మనిషి నడుచుకొనవలెను. తను తెలుసుకొన్న సత్యమును నిర్భయముగా చెప్పగలిగి యుండాలి. చూచిన దానిని చూడనట్లుగా పలుకరాదు. అట్లు చేసిన మిక్కిలి పాపములు అంటును.

79. అంగీకార రహితమగు

    సంగతికిం బోవరాదు సామాన్యుల తో

    డం గడు జగడమునకు జన

    వెంగలితనమంద్రు జనులు వినుము కుమారా!

ఓ కుమారా! అంగీకారముకాని విషయముల జోలికి వెళ్ళకుము. సామాన్యులతో పోట్లాడకుము. అట్లు చేసిన జనులు నిన్ను అవివేకియందురు. ఈ విషయమును గ్రహించి మసలు కొనుము.

80. ధీరుడు తనదగు సంపద

    జారిన యెడ జింత నొందజాలక దా ల

    క్శ్మీరమణుని వర చరణం

    భోరుహములు గొలిచి ముక్తిబొందు కుమారా!

ఓ కుమారా! ధైర్యవంతుడు తన సంపదలు పోయిననూ విచారింపడు. నిబ్బరముతో ఉంటాడు. లక్ష్మీరమణుడైన శ్రీమహావిష్ణువుయొక్క పాదపద్మములను సేవించుచూ మోక్షప్రాప్తిని పొందుతాడు.